Konferencja naukowa „Od Paryża do Paryża. Polski sport olimpijski na tle dziejów najnowszych”

Ogólnopolska konferencja naukowa „Od Paryża do Paryża. Polski sport olimpijski na tle dziejów najnowszych” – Warszawa, 6–7 maja 2024

W 2024 r. minie setna rocznica pierwszego startu polskiej reprezentacji na igrzyskach olimpijskich. Jubileusz ten jest doskonałym momentem do tego, aby przyjrzeć się i podsumować dzieje polskiego sportu.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. sport – tak jak inne dziedziny życia w II Rzeczypospolitej – budowany był niemal od podstaw. Burzliwa historia odzyskania niepodległości, w tym m.in. wojny polsko-bolszewickiej, wyeliminowała polskich sportowców ze startu na Igrzyskach Olimpijskich w Antwerpii w 1920 r. Dopiero, gdy państwo polskie formalnie wróciło na mapę Europy start w kolejnych igrzyskach był możliwy.

Nasze olimpijskie początki w 1924 roku nie były łatwe. W wielu konkurencjach reprezentanci odpadali już w rundzie eliminacyjnej. Sport jednak stawał się coraz popularniejszy, o co zabiegały nowo założone państwowe związki sportowe poszczególnych dyscyplin, PKOl oraz od 1927 roku PUWFiPW.

W latach trzydziestych polski sport był jednym z najprężniej rozwijających się obszarów życia społecznego. Polacy startowali w najważniejszych zawodach Europy i świata, zapisując się niekiedy złotymi zgłoskami w historii poszczególnych dyscyplin. Znakomitą passę polskiego sportu przerwał wybuch II wojny światowej. Był to okres tragiczny dla całego polskiego społeczeństwa, a wielu zawodników okazało się być wówczas bohaterami walki o wolność. Sportowcy chwycili za broń jeszcze we wrześniu 1939 r., a następnie zaangażowali się w działalność ruchu oporu. Byli niestety także tacy, którzy stanęli po stronie okupantów.

Po zakończeniu 1945 r. polski sport zmienił swoje oblicze. W okresie II wojny światowej zdrowie, a niekiedy również życie, straciło wielu wybitnych polskich reprezentantów, jak np. Janusz Kusociński. Niemieccy okupanci unicestwili sport żydowski. Działania wojenne doprowadziły również do zniszczenia sportowej architektury, którą należało odbudowywać po roku 1945. Z powodów politycznych rozwiązano liczne kluby Związku Strzeleckiego i gniazda TG Sokół. W czasach stalinowskich sport stawał się narzędziem propagandy i został przemodelowany na wzór sowiecki. Wyjazdy zagraniczne poważnie ograniczono i aż do odwilży 1956 roku, wszystkie kluby sportowe obowiązywały nowe nazwy odnoszące się do poszczególnych zrzeszeń branżowych.

Mimo tego sport w zmienionej politycznie Polsce stopniowo się odradzał. W różnych dyscyplinach ujawniło się wielu utalentowanych zawodników, którzy osiągali sukcesy na międzynarodowych imprezach, takich jak np. igrzyska olimpijskie. Nastąpiło umasowienie kultury fizycznej w środowisku wiejskim. Jednocześnie w dobie Polski Ludowej, jak nigdy dotąd dochodziło do inwigilacji zawodników, tak przez cywilny, jak wojskowy aparat bezpieczeństwa. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabierały mecze z ZSRR i z sowieckimi drużynami.

Po roku 1989 nastąpiła nowa era polityczna. Jednak odzyskanej pełnej swobodzie towarzyszył kryzys finansowy, który na kilka lat znacznie zubożył życie sportowe. Historia toczyła się jednak dalej, a przed sportowcami stanęły nowe wyzwania.

Setna rocznica startu Polaków na igrzyskach olimpijskich jest dobrym momentem do tego, aby badacze reprezentujący różne dyscypliny mogli przyjrzeć się historii polskiego sportu i olimpizmu. Zapraszamy zatem do udziału interdyscyplinarnej konferencji naukowej pt. „Od Paryża do Paryża. Polski sport olimpijski na tle dziejów najnowszych”, podczas której chcemy zaprosić do współpracy nie tylko historyków, ale także sportowców oraz dziennikarzy. Pragniemy, aby każdy panel konferencyjny kończył się podsumowaniem polegającym na dyskusji zaproszonych ekspertów – naukowców, znanych sportowców oraz dziennikarzy.

Konferencji będą towarzyszyły wystawy przygotowane przez Oddział IPN w Łodzi i Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie – „Janusz Kusociński” i „Halina Konopacka”. Ponadto uroczyście zostanie otwarta wystawa „Polacy na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1924–1992”.

W holu Centrum Olimpijskiego na parterze, w dniach 6-7 maja konferencji "Od Paryża do Paryża" towarzyszyć będzie film (IV odcinki) w reżyserii Zbigniewa Rytla pt: "Historia polskiego sportu"

W kinie PKOl (III piętro Centrum Olimpijskiego) w dniu 6 maja o 16.45 odbędzie się zaś pokaz filmu pt. "Leliwa" w reżyserii Andrzeja Wyrozębskiego. Po filmie przewidziana dyskusja. Prowadzenie Łucjan Sobolewski.

Podczas trwania konferencji chcemy poruszyć następujące zagadnienia:

Działalność społeczna polskich sportowców;
Sport jako element narodowej kultury;
Zarządzanie i administrowanie sportem;
Wychowawcza rola sportu. Sport a zdrowie;
Wynaturzenia polskiego sportu; korupcja, bandytyzm stadionowy, alkoholizm;
Działacze, popularyzatorzy, trenerzy, zawodnicy – rysy biograficzne osób, które odcisnęły piętno na polskim sporcie;
Kibice w Polsce;
Najważniejsze wydarzenia sportowe w Polsce;
Organizacje sportowe działające na ziemiach polskich i sport polonijny;
Sport pod okupacją. Komunistyczny i niemiecki aparat bezpieczeństwa wobec polskich sportowców;
Prasa sportowa w dawnej Polsce;
Sport i sztuka. Artyści wobec sportu;
Kobiety w sporcie;
Sport w służbie polityki;
Muzealnictwo sportowe i zbiory archiwalne związane z tematyką sportową;

Program:

6 maja:

8.30

Rejestracja uczestników;

9:00

Hol główny

otwarcie wystawy pt. „Polacy na letnich igrzyskach olimpijskich 1924-1992”;

9:30 – 10:00

Sala nr 1

rozpoczęcie konferencji;

10:00 – 11:30

Sala nr 1

Panel 1: Polacy na przedwojennych igrzyskach olimpijskich, prowadząca: prof. Renata Urban

Marta Marek /mgr/ Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie - „Olimpijskie początki reprezentacji Polski - Chamonix 1924. Trudności organizacyjne i sportowe polskiej ekipy”;
Robert Gawkowski /dr hab./ Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie – „Polskie niedomagania organizacyjne w czasie igrzysk paryskich 1924 r.”;
Michał Ceglarek /dr/ Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie - „Złoty medal Kazimierza Wierzyńskiego w Olimpijskim Konkursie Literatury i Sztuki zdobyty podczas IX Olimpiady w Amsterdamie w 1928 roku”;
Jerzy Chełmecki /dr/ Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie – „Polskie »Sokolice« w Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie w 1936 r.”;
Sławomir Wilk /dr. prof. uczelniany/ Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie w Warszawie – „Polskie kolarstwo olimpijskie”;

11:45 – 13:00

Sala nr 1

Panel 2: „W zdrowym ciele, zdrowy duch”, prowadząca: dr Aleksandra Rybińska-Bielecka

Ewa Wójcicka /mgr/ Archiwum IPN w Warszawie – „Sport w Związku Sokołów Polskich w latach 1918-1939 na przykładzie Walnych Zlotów oraz I Polskiej Olimpiady 25-26 czerwca 1938 r.”;
Marzena Kumosińska /mgr/ IPN Łódź – „»Szkoda, że państwo tego nie widzą…« – sport na antenie Polskiego Radia w II RP”;
Szymon Beniuk /dr/ Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego – „Infrastruktura sportowa w procesie przemian modernizacyjnych średnich miast II Rzeczypospolitej. Na przykładzie Kalisza”;
Bartłomiej Łuć /dr/ niezrzeszony – „Sport jako element polskiej kultury na przykładzie wielokulturowości Łodzi 1918-1939”;

13:00 – 14.00

Przerwa

14:00 – 15.15

Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, 2 piętro Centrum Olimpijskiego

Panel ekspercki: „»Niektórzy ludzie uważają, że piłka nożna jest sprawą życia i śmierci. Jestem rozczarowany takim podejściem. Mogę zapewnić, że to coś o wiele ważniejszego«. Fenomen piłki nożnej w Polsce”

Goście: dr Sebastian Pilarski, Andrzej Strejlau, Stefan Szczepłek, prowadzenie: Paweł Sztama;

15:15 – 16:30

Sala nr 1

Panel 3: Muzealnictwo sportowe, prowadzenie: prof. Sławomir Wilk

Katarzyna Męzik /mgr/ Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie – „Polski debiut olimpijski w zbiorach Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie”;
Gabriela Zbirohowska-Kościa /mgr/ Muzeum Miasta Gdyni – „Sport w kulturze materialnej na przykładzie zbiorów M. Gdyni”;
Michał Puszkarski /mgr/ Uniwersytet Warszawski – „Mariusz Zaruski w zbiorach Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie”;
Iwona Grys /dr/ Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie – „Muzea sportu i kolekcje sportowe”;

15:15 – 16:45

Sala nr 2

Panel 4: Instrumentalizacja sportu, prowadzenie: dr Jerzy Chełmecki

Igor Niewiadomski /mgr/ Uniwersytet Warszawski – „Igrzyska Ziem Odzyskanych z 1946 roku jako emanacja polityki integracyjnej Polski Ludowej”;
Krzysztof Stecki /mgr/ Instytut Śląski w Opolu – „Odrodzenie życia sportowego po 1945 r. na Ziemiach Zachodnich na przykładzie Opola”;
Artur Pasko /prof./ Uniwersytet w Białymstoku – „Zapomniani przewodniczący PKOl (1951-53)”;
Marlena Łopatka /dr/ Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu – „Gest Kozakiewicza – konsekwencje i rola społeczna”;
Bartłomiej Jaworski /mgr/ Archiwum IPN w Warszawie - „Organizacja wyjazdu polskiej reprezentacji na igrzyska olimpijskie Calgary’88 w dokumentach IPN”;

16:45 – 18:15

Kino PKOI, 3 piętro Centrum Olimpijskiego Pokaz filmu pt. „Leliwa”, połączony z dyskusją, prowadzenie: Łucjan Sobolewski;

7 maja

8.30

Rejestracja uczestników;

9:00 – 10:15

Sala nr 1

Panel 5: Polski sport na obczyźnie, prowadzenie: Katarzyna Deberny

Monika Salmon-Siama /dr hab./ Uniwersytet w Rennes – „Sport… miłość i ojczyzna. Przyczynek do badań nad etosem kultury fizycznej w polonijnych środowiskach w pn. Francji”;
Agnieszka Misiurska /dr/ Instytut Śląski w Opolu – „La Sportive Pologne. Obraz polskiego sportu we francuskiej prasie w okresie międzywojennym”;
Tadeusz Wolsza /prof./ Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – „Sportowcy (w tym olimpijczycy) w szeregach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie - ich losy oraz sukcesy i porażki (1940 - 1946)”;
Artur Tworek /dr hab. prof. Uwr/ Uniwersytet Wrocławski – „Obraz świata sportu i idei olimpijskiej w języku”;

9:00 – 10:30

Sala nr 2

Panel 6: Polski sport vs. służby i polityka w okresie PRL, prowadzenie: prof. Artur Pasko

Ryszard Stefanik /dr/ Instytut Nauk o Kulturze Fizycznej Uniwersytet Szczeciński – „Bokserzy - olimpijczycy (1948-1956) na służbie w Milicji Obywatelskiej - studium przypadku”;
Jan Annusewicz /mgr/ Archiwum Akt Nowych w Warszawie – „Ocena przygotowań olimpijskich według Najwyższej Izby Kontroli w związkach sportowych przed igrzyskami olimpijskimi w Innsbrucku i Montrealu w 1976 roku”;
Grzegorz Majchrzak /dr/ Biuro Badań Historycznych IPN – „»Smutni panowie« na olimpijskim szlaku. Działania aparatu bezpieczeństwa PRL w związku z igrzyskami olimpijskimi”;
Mateusz Szłapka /mgr/ IPN Bydgoszcz – „Igrzyska Olimpijskie w Moskwie 1980 r. w świetle wybranych tytułów prasowych oraz materiałów Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk”;
Rafał Jung /dr/ Uniwersytet Łódzki - „Polityzacja Igrzysk olimpijskich – anomalia czy reguła?”;

10:30 – 11:45

Sala nr 1

Panel 7: Polski sport w okresie II wojny światowej, prowadzenie: dr Aleksandra Rybińska-Bielecka

Piotr Banasiak /mgr/ Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie - „Niebezpieczna znajomość Janusza Kusocińskiego”;
Magdalena Basińska /mgr/ IPN Bydgoszcz - „Walczył nie o sławę, ale o życie – Edward Rinke, bokser z Mauthausen”;
Bartłomiej Bydoń /dr/ Muzeum Katyńskie. Oddział Martyrologiczny Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – „Rycerz ze skazą – mjr. cc. Franciszek Koprowski – żołnierz, sportowiec, olimpijczyk, trener”;
Radosław Wnorowski /mgr/ IPN Białystok – „Legionista, olimpijczyk, Akowiec, działacz społeczny czy Volksdeutsch? Życie i czyny Stefana Szelestowskiego”;

10.45 – 12.00

Sala nr 2

Panel 8: Piłka nożna w różnych odsłonach, prowadzenie: Paweł Sztama

Jarosław Owsiański /dr/ Uniwersytet Łódzki – „Oficjalne i nieoficjalne występy reprezentacji Polski w turniejach piłkarskich podczas Igrzysk Olimpijskich od 1924 r.”;
Paweł Gaszyński /mgr/ Uniwersytet Jagielloński – „Piłka nożna na łamach prasy sportowej w latach 1919-1926”;
Bartosz Jan Kuświk /dr/ Instytut Śląski w Opolu – „Piłkarskie sąsiedztwo. Mecze pomiędzy reprezentacjami Górnego Śląska polskiego i niemieckiego w dwudziestoleciu międzywojennym na łamach prasy”;
Maria Zima-Marjańska /mgr/ Biuro Badań Historycznych IPN – „Mecz Polska-Węgry 27.08.1939 r. w świetle węgierskiej prasy”;

12:00 – 13:00

przerwa

13:00 – 14:05

Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, 2 piętro Centrum Olimpijskiego,

Panel ekspercki: „Dekady igrzysk olimpijskich. Rewolucja czy ewolucja”,

Goście: dr Grzegorz Majchrzak, Tomasz Majewski, Janusz PyciakPeciak

prowadzenie: Katarzyna Deberny;

14.05 – 14.15

Muzeum Sportu i Turystki w Warszawie, 4 piętro Centrum Olimpijskiego,

„Historia sztafety ognia olimpijskiego”, prowadzenie: Marta Marek;

14:15 – 15.30

Sala nr 1

Panel 9: Sport a prasa, nauka i wojsko, prowadzenie: dr hab. Robert Gawkowski

Krzysztof Szujecki /mgr/ Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie – „Profesorowie na olimpijskim szlaku”;
Czesław Witkowski /dr/ Instytut Józefa Piłsudskiego w Warszawie - „Żołnierska rywalizacja sportowa w warszawskim garnizonie Wojska Polskiego w latach 1918-1939. Struktury, imprezy, zawodnicy”;
Renata Urban /dr hab., prof. USz/ Uniwersytet Szczeciński – „Jeźdźcy w mundurach – bohaterowie igrzysk olimpijskich okresu międzywojennego. Nieznane biografie”;
Anna Pachowicz /dr hab. prof. AT/ Akademia Tarnowska – „Informacje »Ze Sportu« w Tygodniu Żydowskim wydawanym w Tarnowie (wybrane zagadnienia)”;

14:15 – 15.30

Sala nr 2

Panel 10: Bohaterowie olimpijskich aren, prowadzenie: prof. Dariusz Słapek

Renata Jarecka /mgr/ Polska Szkoła Sobotnia im. Niedźwiedzia Wojtka w Crawley – „Nigdy niezapomniany Jureczek Braun – i inni przedwojenni polscy medaliści olimpijscy w wioślarstwie”;
Artur Bilewski /mgr/ CZAT Cyfrowe zbiory Archiwaliów Trzemeszeńskich – „Józef Baran Bilewski - olimpijczyk, trener, działacz, patriota z uwzględnieniem konotacji oraz perspektywy rodzinnej”;
Grzegorz Kuba /dr/ Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku – „Order Wojenny Virtuti Militari zamiast medalu olimpijskiego. Polscy olimpijczycy na froncie wojny polsko-bolszewickiej”;
Kamil Potrzuski /dr/ Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie – „Wojciech Zabłocki – szermierz, architekt, współtwórca niezrealizowanego projektu »Igrzyska Nadwiślańskie Warszawa 2012«. Przyczynek do biografii”;